Realność magii
O twórczości Joanny Krzysztoń i Grzegorza Rogali
Jacek Kasprzycki
Od wielu lat Joanna Krzysztoń i Grzegorz Rogala tworzą razem. Z pozoru pochodzą z „odrębnych światów”, ale spotkali się na dobre i złe, a ich wspólne realizacje są oparte na podobnych fascynacjach. Podejmują te same problemy. Obrazu. Wirtualnego i realnego. Iluzyjnego i konkretnie - fizycznego.
Joanna jest malarką. I jak się to potocznie mówi: „rasową”. Jak większość malarzy przeszła przez fascynację: materią podobrazia, farby, formatu, kompozycji. W tej kwestii: „odrobiła lekcje”. Grzegorz Rogala to z kolei spadkobierca pionierów kina i fotografii. Tak jak oni uwielbia poznawać nieprzetarte szlaki poszerzania iluzji w ten sposób, by poszerzyć realność. Tak jak Georges Melies i Emile Reynaud stwarzali nowe światy, tworząc współczesne kino, tak Grzegorz tworzy nadrzeczywistość wieku XXI programując „nową realność”. Jest magikiem i prestidigitatorem.Joannę rzeczywistość boli. Czuje jej ciężar - nie do zniesienia - oswajając go przez malarski - umowny i swoiście odrealniony obraz.
Grzegorz także doskonale zdaje sobie sprawę z wagi obrazu i jego niebezpiecznej ekspresji. Gorzej; wie iż czasem te przetworzone dzięki mediom odbicie rzeczywistości, tak elektroniczne jak i cyfrowe, jest częstokroć bardziej sugestywne niż te, które widzi nieuzbrojone oko. W tekście Jana Piekarczyka „Grzegorza Rogali Gwizdanie przez Okna Jednoczesności”, znajduje się teza, że czas teraźniejszy w przeciwieństwie do przeszłości i przyszłości to, to, co napędza twórczość Grzegorza Rogali.
Czas teraźniejszy jest najmniej określony i mimo, że my go subiektywnie doświadczamy w praktyce go nie ma. Bo właściwe istnieje to, co przed i to, co za. Nasza pamięć albo domniemanie. To paradoksalne, ale z kolei w filmie i fotografii odczuwany jedynie fizycznie: TERAZ. To, co widzi oko, czyli moment bezładu - jedną dwunastą sekundy. Dwie klatki filmu. Reszta powstaje dzięki kojarzeniu, które odkrył Kuleszow zderzając semantycznie różne obrazy - jak słowa w poezji. Przynajmniej tak działa nasza pamięć. Joanna z kolei nie maluje przez całe życie jednego obrazu jak to robi wielu znanych i idących na skróty artystów.
Jak pisze Jan Rylke w szkicu „Złote obrazy Joanny Krzysztoń”: „Nie jest (ona) przywiązana na krótkim sznurku do obowiązującej formy. Łączenie abstrakcji z realizmem tworzy niezwykłą hybrydę - abstrakcję, która nie jest tylko formą (...)”. Joanna zafascynowana buddyzmem zen, prawosławną i grecką ikoną, tworzy symboliczne obrazy malowane przy pomocy szlachetnych technik, nie stroniąc od publicystyki ujmowanej metaforycznie. Cykle „Reality Show”, „Na ratunek” czy „Przeszczep Twarzy” są tego dowodem.
Grzegorz w latach 80 ubiegłego wieku podejmie studia w Łódzkiej Państwowej Szkole Filmowej, Teatralnej i Telewizyjnej na wydziale operatorskim interesując się tym, co jest pomiędzy tradycyjnie rozumianym kinem, jego alternatywnymi przejawami i klasyczną, statyczną fotografią. Na dyplom zrealizuje jeden z najbardziej znanych polskich filmów eksperymentalnych. Animowano-aktorską „Linię” wykorzystując technikę podobną do tej, jaką George Lucas stosuje w swych „Gwiezdnych Wojnach” w scenach z laserowymi mieczami.
Pamiętam, poznałem go w filmówce na zajęciach z animacji u profesora Mirosława Kijowicza. Grzegorz od zawsze interesował się iluzjonistycznymi i trickowymi aspektami kina, a zarazem miał wielką atencję do klasyki. I tak zostało do dzisiaj. Jeden z pierwszych w Polsce poznał tajniki cyfrowej obróbki obrazu oraz animacji wspomaganej i generowanej komputerowo. Do swoich prac, w których najistotniejszym elementem jest zabawa z czasem i naszym spostrzeganiem, sam pisze aplikacje i ciągle go to bawi, jak wirtuoza gitary wieczne odkrywanie swego instrumentu.
Razem z Joanną starają się zrealizować wyśniony każdemu malarzowi obraz marzeń. Dosłowne ożywienie statycznego płótna i uzyskanie nowych jego wymiarów. Trzech, czterech a może pięciu. Wszak współcześni fizycy dyskutując o teorii strun mówią nawet o dwudziestu sześciu wymiarach, z których my doświadczamy jedynie czterech. Reszty nie odczuwamy. Ale te inne wymiary mogą zaistnieć w naszej wyobraźni.
Jeżeli sztuka spełnia cztery postulaty: rejestrację rzeczywistości, jej poznawanie, jej stwarzanie oraz tworzenie niemożliwego, to oboje wymienieni artyści zdają się wybierać tą ostatnią drogę. W przeciwieństwie do pozostałych, wcześniej wymienionych, wymaga to elastyczności w myśleniu, wiedzy oraz odwagi - i to nie tej określonej interpersonalnymi skandalami. U Joanny; będzie to swoboda balansowania pomiędzy metafizyką ikony, a realnością popularnych mediów, u Grzegorza; odkrywanie granicznych stanów fotografii, filmu i świata wirtualnego.
Ostatnie wystawy realizują wspólnie. Wielką rolę odgrywa w nich światło. To naturalne i wygenerowane przez człowieka. A także z pozoru jarmarczne triki, jak stara technika druku soczewkowego, którą pamiętamy z pocztówek przedstawiających postacie mrugające oczami. W realizacjach Grzegorza w cyklu „Ruchome obrazki” (lentikularne) użyta jest ona do budowania mini esejów nad istotą przemijalności. A u Joanny statyczny obraz malarski ożywa i na chwilę staje się pulsującym odwzorowaniem kinowego ekranu. Malarstwo jawi się jako rejestracja trwania, a obraz kinowy jako trwanie. Media zamieniają się swymi – pozornie uświęconymi rolami.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Reality of the magic.
About the works of Joanna Krzysztoń and of Grzegorz Rogala.
Jacek Kasprzycki.
For many years, Joanna Krzysztoń and Grzegorz Rogala create together. Two persons, seemingly coming from separate worlds but who are there for each other for good and bad. Their joint implementations are based on common fascination. They are taking on the same problems. Of image. Of virtual and of real. Of Illusion and specific - physical.
Joanna is a painter - so to say a racial one. Just like the majority of painters she went through fascination with matter, canvas, paint, format, composition. She did her homework in each of these fields. Grzegorz Rogala is an heir to pioneers of the cinema and the photography. Just as they did, he adores to roam the paths of creating illusions that extend the reality. Just as Georges Melies and Emile Reynaud created new worlds by building the contemporary cinema, Grzegorz is creating apparent actuality, programming the XXI century "new reality". He is a magician and a prestidigitator.
Reality aches Joanna. She feels its unbearable weight and is accustoming it through painting contractual and slightly unreal paintings.
Grzegorz is aware of the importance of the image and its dangerous expression. Worse - he knows that images, electronically or digitally processed are often more suggestive than those seen with the naked eye. In Jan Piekarczyk's "Of Grzegorz Rogala's Whistling Through The Windows of Simultaneousness” author states that the present, not the past or the future, is what drives the works of Grzegorz Rogala.
The present tense is the least definite one. Even though we seem to be experiencing it – it doesn't really exist. Ultimately, what really exists is before and after. Our memory or our presumption. Paradoxically, in the film and the photography what we can experience in only the present. What eye sees - that is - the one moment of chaos, one twelfth of second. Two frames of the film. The rest is arising thanks to associations, which Kuleshov discovered by semantic collision of different images - as words in the poetry. At least this is the way in which our memory is acting. Joanna, on the other hand is not painting one picture her entire life as many well-known artists who decided to take a shortcut.
In "Joanna Krzysztoń’s Golden images " Jan Rylke wrote: "She is not on a tightly leashed to the generally binding form. Fusion of the abstraction and the realism forms an unusual hybrid - abstraction which isn't only a form (...) ". Joanna in her fascination in Zen Buddhism, Orthodox and Greek icon, is creating symbolic pictures painted with noble techniques, not averting from metaphors. Cycles such as "Reality show", "To the rescue" and "Transplant of the Face" serve as solid evidence.
In the 80s Grzegorz begun studies at the National Film, Drama and Television School in Łódź, on the faculty of cinematography. He was particularly interested in what is between the traditionally understood cinema, its alternative displays and classical, static photography. As his diploma-movie he presented one of the most famous Polish experimental movies "The Line". He used techniques similar to those which George Lucas used to create lightsaber scenes in Star Wars.
I remember when I met him in the film school during the animation classes run by professor Mirosław Kijowicz. Grzegorz was always interested in magic and illusion of the cinema, and at the same time had a great respect to classics. He has till today. He was one of the first persons in Poland who got to know the secrets of digital processing of the image and computer-generated animation. In his works, in which tempering with time and perception is a crucial element, he uses his own applications. His work keeps entertaining him just like the virtuoso is always entertained in discovering his instrument.
With Joanna they are trying to produce the dream of every painter. Vitalize the canvas and discover its third, fourth and maybe even fifth dimension. Contemporary physicists examining the strings theory are talking about twenty six dimensions, from which we are experiencing only four. But these other dimensions can happen in our imagination.
If the art is meeting four demands: registration of reality, its cognoscence, creation and creation of the impossible than both these artists seem to choose the fourth path. In contrast with others, mentioned before, it requires the flexibility of thinking, the knowledge and the courage – and not the one determined by interpersonal scandals. For Joanna; it will be freedom of balancing between the metaphysics of the icon and the reality of popular media, For Grzegorz; discovering the border states of the photography, the film and virtual world.
They implement the latest exhibitions together. The light is playing a major role in them. Light natural and artificial. Another important things are seemingly farmer's market tricks just like the old, lenticular printing technique which we remember from postcards showing figures blinking their eyes. In Grzegorz's "Moving pictures" cycle it is used to create very short essays on the essence of going-by. In Joanna's works the static painting comes to life and for a moment it becomes the mapping of the silver screen. The painting appears as the registration of lasting, and the cinema image as lasting itself. Different media are switching their sacred places..